Od wieków bajki towarzyszą dzieciom i dorosłym pod postacią legend, mitów, opowieści ludowych. Sięgano po nie intuicyjnie bez bagażu wiedzy z zakresu pedagogiki i psychologii. Do terapii z zastosowaniem bajek nie jest potrzebne wykształcenie pedagogiczne ani psychologiczne. Mogą po nie sięgać wszyscy: rodzice, opiekunowie, nauczyciele.
W bajkach adresowanych do dzieci dominuje magiczne ujmowanie rzeczywistości, oglądnie świata z perspektyw dziecka. Rzeczywistość w nich kreowana pomaga dziecku zrozumieć świat i siebie. Wprowadza ład i porządek, wskazując reguły rządzące światem. Dziecko co dzień spotyka wiele sytuacji nacechowanych różnorodnymi emocjami. Jego umiejętności społeczne i emocjonalne dopiero zaczynają się rozwijać. Tak więc ogromną trudność sprawia mu zrozumienie otaczającej go rzeczywistości. Z pomocą przychodzi bajkoterapia. Metoda prosta, skuteczna i kochana przez maluchów. Świat pełen magii, wróżek, cudownych bohaterów jest bliski dziecku. Jest to kraina, w której dziecko czuje się szczęśliwe i bezpieczne. Dzieci w przyjaznej atmosferze poznają świat uczuć i obowiązujących norm społecznych. Odnajdują siebie, znajdują potrzebne treści i rozwiązania. Uczą się i próbują, rozwiązując problemy na bezpiecznym gruncie, który tak naprawdę nie niesie ze sobą żadnego zagrożenia. Bajkoterapia buduje kompetencje i uczy odpowiedzialności. Pomaga w niwelowaniu lęków. Wspiera proces wychowawczy oraz psychiczny. Jest sposobem na udzielenie dziecku wsparcia w różnych sytuacjach życiowych. Dziecko poznaje otaczający świat poprzez działania bohaterów, którzy są źródłem wzorców moralnych. Dowiaduje się, co jest dobre a co złe; gdyż niewłaściwe zachowania zawsze zostają ukarane. Bajka dostosowana do możliwości intelektualnych dziecka pozwala mu zrozumieć świat i budować obraz samego siebie. Uczy przeżywania, i nazywania różnych stanów emocjonalnych. Daje możliwość wyrażania uczuć, których na poziomie świadomym dziecko nie może zrealizować. Baśnie odblokowują uczucia i pomagają sobie z nimi poradzić. Uwrażliwiają też i pokazują uczucia innych, pozwalają dziecku na lepsze rozumienie innych. To także doskonały sposób na kształtowanie umiejętności twórczego myślenia, łamania schematów i stereotypów, budowania poczucie własnej wartości, generowania narzędzi do rozwiązywania problemów. W prosty sposób to co niemożliwe staje się możliwe. Identyfikacja z bohaterem pozwala na przejmowanie jego wzorców moralnych, sposobów myślenia o zachowania. Siła bajki polega głównie na tym, że bajka działa sama. Jej treść przenika do dziecka stopniowo zaczynając na nie wpływać. Posługując się bajką jako narzędziem, dziecko ma możliwość wejścia w role jej bohaterów. Słuchając bajki dzieci wyobrażają sobie jak i dlaczego ktoś może się czuć w określonych sytuacjach. Rozumiejąc to, co dzieje się z innymi, uczy się rozumieć siebie i emocje, które przeżywa. Bajka stymuluje, zatem, rozwój emocjonalny oraz rozwija kompetencje społeczne.
Według M. Molickiej najważniejszą rolą bajki jest redukcja lęku. Dziecko, identyfikując się z bohaterem ma poczucie, że dobra wróżka nad nim czuwa, że potrafi posługiwać się czarami i odmienić swoją sytuację, co daje poczucie wsparcia, siły i obniża lęk. Terapeutyczne opowiadania pomagają uporać się z dziecięcymi lękami i wątpliwościami. Wyjaśniają istotę zachowań uznawanych przez społeczeństwo. Bajki dotykają ważnych obszarów takich, jak zazdrość i odwaga, złość, tolerancja, wdzięczność, rywalizacja między rówieśnikami, agresja, lęk i wiele innych.
Bajkoterapia to także doskonały sposób na budowane więzi dorosłego (rodzica, dziadka, babci, opiekuna, nauczyciela itp. ) z dzieckiem. Pozwala ona nawiązać bliższy kontakt z dzieckiem, zrozumieć jego sytuację, emocje, sposób patrzenia na świat. Przy pomocy bajki rodzic może udzielić dziecku lepszego wsparcia. Dziecko poczuje się zauważone i zrozumiane. To wszystko zbuduje jego poczucie bezpieczeństwa i bycia ważnym oraz kochanym a co najważniejsze daje możliwość przebywania z rodzicami czy dziadkami umacniając w ten sposób więzi, poczucie bliskości i ciepła. Czas spędzony wspólnie z maluchem na czytaniu bajek jest bezcenny.
Dokonując wyboru bajek ważne jest, aby poruszały one różne tematy związane z życiem i potrzebami dziecka. Dzięki temu szybciej wyrównają się jego zaburzone funkcje, przezwycięży swój strach, czy też nauczy się panować nad złością lub innymi uczuciami.
Bajki mają ogromne znaczenie dla rozwoju emocjonalno- społecznego dziecka. Zatem czytajmy naszym dzieciom jak najwięcej i jak najczęściej.
Opracowały: Bogusława Frankowska- psycholog PPP w Pszczynie
Katarzyna Muszik- pedagog PPP w Pszczynie