Od maja 2017 roku istnieje w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Pszczynie możliwość skorzystania z profesjonalnej terapii miofunkcjonalnej prowadzonej przez neurologopedę specjalistę wczesnego wspomagania rozwoju dziecka mgr Ewę Kuśka certyfikowanego specjalisty w zakresie prowadzenia diagnozy i terapii zaburzeń miofunkcjonalnych.
Każda prowadzona diagnoza kompetencji komunikacyjnych małego dziecka rozszerzona została o ten oromotoryczny aspekt funkcjonalny.
W związku z tym każde dziecko zgłoszone do diagnostyki neurologopedycznej w naszej poradni oprócz standardowych dokumentów wymaganych podczas procedury rejestracyjnej – książeczki zdrowia dziecka, numeru pesel, epikryzy z ewentualnego leczenia szpitalnego i innych zabiegów medycznych oraz konsultacji specjalistycznych powinno przynieść ze sobą tolerowany przez siebie jogurt lub serek , napój oraz coś do gryzienia i żucia – niezbędnych do diagnostyki kompetencji oromotorycznych dziecka. Diagnostyka prowadzona jest w poradni wobec dzieci, które ukończyły 3 rok życia.
Jeśli dziecko jest młodsze istnieje możliwość konsultacji z samym rodzicem.
Pozostałe wymagania bez zmian.
Kilka słów wprowadzenia…
Być może lekarz pediatra w trakcie prowadzenia bilansu 2 , 3 czy 4 latka zwrócił Państwa uwagę, że mowa Waszego dziecka jest opóźniona , że mówi on niezrozumiale i niewyraźnie. Być może zauważyliście Państwo że młodsze dziecko nadmiernie się ślini, rzadko połyka i ma wciąż otwartą buzię a jego język często widoczny jest poza obszarem jamy ustnej. Obserwujecie także że często oddycha buzią – zwłaszcza gdy jest przeziębione, w czasie snu ma cały czas buzię otwartą, często chrapie. Być może spostrzegliście że język Waszego dziecka często spoczywa na dnie jamy ustnej. Być może Państwa dziecko jest także w trakcie leczenia ortodontycznego, otolaryngologiczne-go czy alergologicznego.
W większości tych przypadków zasadniczej dysfunkcji zdrowotnej współtowarzyszą tzw . zaburzenia miofunkcjonalne czasami określane przez lekarzy specjalistów jako dystonia aktu połykania czy też zaburzenia równowagi orofacjalnej.
W takiej sytuacji wskazane jest wykonanie dodatkowej specjalistycznej konsultacji w kierunku współwystępowania zaburzeń miofunkcjonalnych, gdyż w większości przypadków bez równolegle prowadzonej terapii istnieje duże ryzyko nawrotu problemów po zakończeniu leczenia zaś prowadzona terapia logopedyczna mocno wydłuży się w czasie bez gwarancji osiągnięcia sukcesu.
Wszystkie te czynniki w sposób znaczący utrudniają bowiem naszym dzieciom prawidłowe nabywanie mowy i są istotną przyczyną większości zaburzeń w jej rozwoju.
Co to jest terapia miofunkcjonalna?
„Mio” z języka greckiego – mięsień.
Miofunkcjonalny – dotyczący funkcji mięśni, szczególnie mięśnia okrężnego ust i mięśni twarzy.
Terapia czynnościowa mięśni, nazywana terapią miofunkcjonalną /czasami określana zamiennie jako terapia mioczynnościowa/ to leczenie zaburzeń równowagi między mięśniami jamy ustnej i twarzy, nieprawidłowego wzorca ruchowego języka i warg w schemacie połykania oraz dysfunkcji mięśniowych ze strony stawów skroniowo-żuchwowych, zaciskania zębów, ssania palca lub innych uporczywych nawyków pojawiających się w obrębie jamy ustnej.
Miofunkcjonalna terapia jamy ustnej jest więc jedną z form fizykalnej terapii twarzy obejmująca ćwiczenia i stymulację, które z jednej strony mogą hamować nieprawidłowe schematy ruchowe z drugiej zaś wzmacniać właściwą czynność mięśni w układzie orofacjalnym.
Proces terapeutyczny indywidualnie zaplanowany i dostosowany do możliwości rozwojowych każdego dziecka prowadzony jest w celu uzyskania prawidłowej pozycji spoczynkowej języka, domknięcia jamy ustnej i uzyskania prawidłowego, dojrzałego połykania. Terapeuta stara się skorygować nieprawidłowe ruchy mięśni i wypracować naturalne, swobodne czynności, takie jak ustna faza połykania, pozycja spoczynkowa języka , domykanie jamy ustnej. Terapia może obejmować wybrane elementy spośród następujących możliwości:
eliminacja niekorzystnych parafunkcji,
− redukcja zbędnego napięcia i nacisku mięśni twarzy i ust,
− wzmacnianie mięśni, które niedostatecznie sprzyjają normalnemu funkcjonowaniu,− wypracowanie prawidłowej pozycji spoczynkowej języka, warg, żuchwy i mięśni twarzy,
− stworzenie prawidłowych schematów odgryzania, żucia i połykania.
Terapia miofunkcjonalna nie skupia się tylko na obrębie ustno-twarzowym, nie mniej istotna jest postawa całego ciała, stąd także współpracą z fizjoterapeutą oraz specjalistą z zakresu integracji sensomotorycznej.
Czas trwania terapii i częstość wizyt zależą od stopnia nasilenia i charakteru zaburzeń. W większości przypadków sama terapia to proces krótkotrwały. Aktywna faza leczenia trwa ok. 3-6 miesięcy. Konieczne mogą okazać się wizyty kontrolne w rosnących odstępach czasu w okresie 6-12 miesięcy.
Dlaczego tak się dzieje…
Za przyczynę problemów miofunkcjonalnych w obrębie jamy ustnej i twarzy często uznaje się infekcje lub niedrożność górnych dróg oddechowych – szczególnie, jeśli w efekcie w pozycji spoczynkowej szpara ust nie jest domknięta. Zmniejszone napięcie mięśni lub niewłaściwe ustawienie mięśni jamy ustnej w ich konsekwencji negatywnie wpływają na rozwijające się struktury jamy ustnej i twarzy.
Istotną przyczyną jest to tzw. połykanie niemowlęce – typ dysfunkcji, w której język podczas przełykania naciska do przodu i/lub na boki albo jest wtłaczany pomiędzy zęby. Każdego dnia powtarzamy czynność połykania wiele razy, zwykle robiąc to podświadomie. Jeśli podczas połykania język naciska na zęby albo jest pomiędzy nie wtłaczany, wywierane siły mogą mieć niekorzystny wpływ na zęby, wzrost kości, stan tkanek miękkich oraz funkcjonowanie jamy ustnej. Do objawów współtowarzyszących niemowlęcemu typowi przełykania, należą m.in.:
- przewlekłe oddychanie przez usta,
- przetrwały wpływ na podniebienie twarde w związku z nawykiem ssania palca,
- trudności w przełykaniu np. suchych pokarmów, lekarstw itp.
- ciągłe uczucie zatkanego nosa,
- problemy z napięciem mięśniowym , brak równowagi mięśni jamy ustnej i twarzy,
- pogrubiona, zaczerwieniona i często wilgotna warga dolna,
- nadmiernie zbierająca się ślina w kącikach ust,
Długotrwały nawyk ssania nie związany z przyjmowaniem pokarmów również może zniekształcać budowę jamy ustnej. Czasami nieprawidłowości mogą wynikać z zaburzeń neurologicznych lub nieprawidłowości w budowie strukturalnej narządów artykulacyjnych.
Pozycja spoczynkowa języka, żuchwy i warg jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju jamy ustnej. Jeśli język spoczywa pomiędzy zębami bocznymi, nie mogą one całkowicie się wyrżnąć, a w związku z tym dochodzi do zgryzu otwartego. Jeżeli w pozycji spoczynkowej język opiera się o przednie zęby szczęki, szczególnie w przypadku krótkiej lub słabej wargi górnej, zęby mogą zanadto wychylić się ku przodowi. Jeśli w spoczynku wargi nie są złączone, może to niekorzystnie wpływać na wzrost i rozwój jamy ustnej. Nadmierne ruchy struktur jamy ustnej niezwiązane z żywieniem lub mową, takie jak zgrzytanie i zaciskanie zębów, ssanie kciuka lub innych palców albo obgryzanie paznokci także mogą wpływać na stan zębów oraz na zdrowie i funkcjonowanie jamy ustnej, szczególnie żuchwy.
Często trudno jest stwierdzić przyczynę zaburzeń mięśniowo-czynnościowych jamy ustnej i twarzy, ponieważ zachowania mogą wynikać z bodźców, które nie są już obecne.
Niezależnie od przyczyny, po ukształtowaniu się nieprawidłowych schematów behawioralnych w obrębie jamy ustnej, mają one tendencję do utrzymywania się do czasu ich zmiany przez bodźce zewnętrzne lub terapię, co umożliwia wyuczenie nowych zachowań. Czasami zmiana warunków panujących w jamie ustnej przez ortodontę może przyczynić się do poprawy funkcjonowania mięśni. Jeśli jednak nie ma wskazań do leczenia stomatologicznego albo jeśli samo leczenie ortodontyczne nie przyniesie pożądanej zmiany w czynności jamy ustnej, konieczna może być terapia mięśniowo-czynnościowa. Nieprawidłowe nawyki mogą też utrudniać terapie logopedyczną, leczenie stomatologiczne lub ortodontyczne oraz pogarszać stabilność uzyskanych efektów.
Kilka słów podsumowania:
Wskazaniem do terapii mogą być min.:
- opóźnienia w rozwoju mowy czynnej,
- zaburzenia w rozwoju mowy i komunikacji,
- zaburzenia artykulacji w połączeniu z nieprawidłowym wzorcem połykania,
- nawykowy nieprawidłowy tor oddechowy – oddychanie przez usta,
- chrapanie,
- dolegliwości stawu skroniowo-żuchwowego,
- problemy z przetrwałym odruchem ssania,
- anomalie w ustawieniu zębów w połączeniu z nieprawidłowym wzorcem połykania,
- problemy z dziąsłami w związku ze ssaniem palca, obgryzaniem paznokci itp.,
- problemy z połykaniem w wyniku chorób neurologicznych(udar, wylew, afazja).
Wszystkie te czynniki niezależnie od etiologii w sposób znaczący utrudniają naszym dzieciom prawidłowe nabywanie mowy i są istotną przyczyną większości zaburzeń w nabywaniu i rozwoju mowy i komunikacji.
Zapraszam serdecznie na indywidualne konsultacje.
Ewa Kuśka
Lista przeszkolonych terapeutów oraz informacje o metodzie na stronie www.miofunkcjonalna.pl