Zwykle gdy mówimy o osobie uzależnionej mamy przed oczyma kogoś, kto nadużywa jakichś substancji, np. leków, narkotyków, dopalaczy czy alkoholu. Okazuje się jednak, że wiele osób (często dzieci) jest uzależnionych od pewnych zachowań. Pojawił się nowy nałóg: e-uzależnienie; zdaniem lekarzy i psychologów wyjątkowo niebezpieczny.
E-uzależnienie – występuje w nim potrzeba, a nawet przymus psychiczny do wykonywania określonych czynności w Internecie. Należą do nich: przeglądanie stron internetowych (często bezmyślnie), granie, przeglądanie mediów społecznościowych (facebook, instagram). W momencie ich oglądania osoba uzależniona rozładowuje napięcie psychiczne. Taka osoba nie jest w stanie sama przerwać nieustannego powtarzania tych czynności. Konsekwencją e-uzależnienia jest zmniejszenie codziennej aktywności, a co za tym idzie, następują negatywne zmiany w życiu szkolnym, rodzinnym, zawodowym itp.
– Jakie są objawy uzależnienia od komputera, gier i internetu?
– W jaki sposób rozpoznać, że jestem uzależniony od komputera?
– Czy istnieje test na uzależnienie od komputera?
– Jak sobie poradzić z uzależnieniem?
Nie znamy dokładnie skali uzależnień od komputerów, smartfonów czy mediów społecznościowych. Osoby, które borykają się z e-uzależnieniem, często tak naprawdę nie czują, że mają problem. Nikt nie chce tego traktować jako zaburzenia. Często nie zauważa się, że utrudnia ono relacje w rodzinie, z rówieśnikami, powoduje zaburzenia komunikacyjne w szkole, a później w pracy.
Objawy uzależnienia
Symptomy uzależnienia od urządzeń cyfrowych podłączonych do sieci internetowej dotyczą zarówno emocji (m.in. brak poczucia bezpieczeństwa, brak wpływu na dziejące się wydarzenia, niepokój i lęk związany z byciem poza głównym obiegiem informacji), zachowań (np. nierozstawanie się z własnym telefonem, ciągłe dotykanie i odblokowywanie ekranu, korzystanie z telefonu o każdej porze dnia i nocy, nałogowe oczekiwanie na kontakt innych) jak i przekonań (np. niewyobrażanie sobie dnia bez używania smartfona)
Dziecko pogarsza się w nauce, coraz częściej zapomina, ma kłopoty z koncentracją, reaguje agresywnie w momentach, gdy rodzice nakazują wyłączenie komputera. Jest w zupełnie innym świecie, wołane – nie reaguje, ma kłopoty z zaśnięciem, błaga, żeby mogło grać jeszcze trochę dłużej, prosi o możliwość przejścia jeszcze jednego etapu w grze. Ewidentnie widać, że ono jest nadmiernie zaangażowane, nie jest w stanie wyłączyć gry, nie reaguje na nasze prośby, a czasami odpowiada wręcz agresywnie. Gdy dziecko przestaje jeść, nie chce wykonywać takich prostych codziennych czynności, bo przymus grania jest silniejszy od niego – takie objawy świadczą o tym, że to już jest uzależnienie.
Do najczęściej występujących objawów uzależnienia od komputera zalicza się przede wszystkim:
– spędzanie przed ekranem powyżej 4 godzin dziennie (wyłączając sytuacje, w których jest to konieczne, np. wykonywanie ważnego projektu, zajęcia szkolne online, itp.),
– stopniowa rezygnacja z większości kontaktów społecznych i tzw. realnego życia (to może być objaw socjomanii internetowej, czyli uzależnienia od internetowych kontaktów społecznych np. na grupach dyskusyjnych),
– utrata dotychczasowych zainteresowań,
– odczuwanie lęku, niepokoju i ogólnego dyskomfortu w sytuacjach niemożności korzystania z urządzenia,
– natrętne myśli o tym, co dzieje się w sieci lub w ulubionej grze komputerowej, np. w nocy, w pracy, w szkole,
– częste sny i marzenia o wirtualnym świecie,
– zaniedbywanie codziennych obowiązków i bliskich relacji,
– utrata poczucia czasu w trakcie korzystania z urządzenia.
Głównym skutkiem psychicznym uzależnienia od mediów społecznościowych jest zubożenie kontaktów interpersonalnych.
Oprócz tego taka osoba zaniedbuje dotychczasowe zainteresowania i nie ma motywacji do działania. Często odczuwa irytację. W przypadku uzależnienia może dochodzić do występowania objawów depresji.
KRÓTKI TEST :
Czy jestem uzależniony od komputera/internetu?
Masz podejrzenia, że zostałeś niewolnikiem komputera/internetu, ale nie jesteś pewien/pewna, czy to już rzeczywisty nałóg?
Test na uzależnienie od komputera powinien rozwiać wszystkie Twoje wątpliwości. Aby go wykonać, wystarczy odpowiedzieć sobie szczerze na kilka pytań. Przy każdym stwierdzeniu możesz wybrać tylko jedną odpowiedź (tak lub nie).
- Nie wyobrażam sobie dnia bez korzystania z komputera/internetu.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Każdy dzień zaczynam od sprawdzenia poczty elektronicznej, wieści od znajomych na moim profilu jednego lub kilku serwisów społecznościowych itp.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Gry komputerowe pomagają mi najlepiej się odprężyć.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Spędzam znaczną część wolnego czasu na surfowaniu po Internecie bez celu.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Jeśli z jakiegoś powodu nie mogę skorzystać z komputera i internetu, a wcześniej to zaplanowałem(-am), wpadam w złość, a niekiedy wręcz w furię.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Czy czujesz się zaabsorbowany(a) internetem do tego stopnia, że często myślisz o poprzednich, bądź następnych pobytach w sieci)?
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Z reguły wolę spędzać czas przed komputerem niż spotkać się ze znajomymi.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Zdarza mi się spędzić przed komputerem pół nocy lub nawet całą, pomimo iż nie mam na nim nic pilnego do zrobienia.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Mam trudności w relacjach z ludźmi – dużo łatwiej nawiązywać mi je poprzez komputer/internet.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Trudno mi mówić o swoich uczuciach – łatwiej jest mi je wyrazić w formie elektronicznej.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Spędzam przed komputerem większość czasu wolnego każdego dnia (wyłączając sytuacje, w których jest to konieczne, np. wykonywanie ważnego projektu, praca zarobkowa, zajęcia szkolne online, itp.),
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Zamiast rozmawiać „face to face”, wolę spotkać się z osobą na czacie lub porozmawiać za pomocą komunikatora internetowego.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Często boli mnie kręgosłup, głowa, oczy i doświadczam innych dolegliwości fizycznych, będących wynikiem korzystania z komputera, ale mimo to, trudno mi z niego zrezygnować.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Jeśli nie mam dostępu do internetu to odczuwam niepokój i lęk związane z byciem poza głównym obiegiem informacji.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Gdybym nie miał(-a) możliwości korzystania z komputera przez dłuższy okres czasu, obawiam się, że popadłbym(-abym) w depresję.
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się zaniedbać obowiązki/znajomych/rodzinę, bo straciłeś (łaś) poczucie czasu przebywając w sieci?
a) tak (1 punkt)
b) nie (0 punktów)
- Interpretacja wyników testu
Zsumuj punkty przy odpowiedziach, jakie wybrałeś(-aś) i zobacz, co oznacza twój wynik.
16-12 punktów – UZALEŻNIENIE OD KOMPUTERA
Tak wysoki wynik w teście może wskazywać na problemy związane z korzystaniem z komputera. Możesz być uzależniony(-a) od komputera i Internetu. Spróbuj na jakiś czas odizolować się od komputera i przyjrzeć się temu, jak poradzisz sobie z tą zmianą. Jeśli po kilku dniach poczujesz spadek nastroju, rozdrażnienie lub inne niepokojące objawy w zachowaniu i w twoim samopoczuciu, pomyśl o spotkaniu z psychologiem.
Uzależnienie od komputera jest podstępnym zjawiskiem, co oznacza, że początkowo trudno je dostrzec i rozpoznać. Dlatego szczególnie ważne jest, aby nie zignorować pierwszych symptomów.
11-9 punktów – RYZYKO UZALEŻNIENIA
To dość wysoki wynik testu, który może świadczyć o początkach uzależnienia od przebywania w sieci czy też korzystania z komputera w ogóle. Zastanów się, co by się stało, gdybyś nie mógł(-a) korzystać z komputera przez dłuższy okres czasu – co by to dla ciebie oznaczało?
Spróbuj wprowadzić limit czasu, jaki spędzasz przed monitorem komputera każdego dnia – zmniejsz czas na komputer o połowę i zaobserwuj zmiany w swoim zachowaniu i samopoczuciu.
Jeśli masz tendencje do uzależnienia od przebywania w sieci, warto trzymać się wytycznych, ile czasu spędzasz przed komputerem każdego dnia i w jakich okolicznościach. Czas ten warto ograniczyć do minimum. Zamiast surfowania w Internecie, pomyśl nad inną formą rozrywki i relaksu, szczególnie nad jakąś formą aktywności fizycznej, która pomogłaby ci oderwać myśli od absorbujących zajęć w sieci. Postaraj się zadbać o kontakty towarzyskie w realu.
8-4 punkty – ŚREDNIE UZALEŻNIENIE
Czas, jaki spędzasz przed komputerem, może być zbyt długi, co skutkuje różnymi dolegliwościami i ma wpływ na twoje kontakty z innymi. Nie jesteś uzależniony(-a) od korzystania z komputera, ale jeśli nie ustalisz limitu czasu, jaki poświęcasz każdego dnia na tę czynność, możesz uzależnić się od tej formy rozrywki.
3-0 punktów – BRAK UZALEŻNIENIA
Możesz być spokojny(-a). Uzależnienie od komputera ci nie grozi. Spędzasz przed komputerem tylko tyle czasu, ile uważasz za niezbędne, a czynność ta nie ma wpływu na twoje kontakty z innymi ludźmi. Pamiętaj o tym, aby trzymać się konkretnego limitu czasu spędzanego przed komputerem i tak organizować swój czas wolny, aby mieć go na rozwijanie różnych pasji.
Jeżeli na większość w/w pytań odpowiedziałeś twierdząco, to masz realny problem. Pamiętaj, że uświadomienie sobie tego, że jestem uzależniony od komputera to ważny krok w celu podjęcia właściwego leczenia.
Leczenie uzależnień od komputera/internetu
Leczenie uzależnienia od komputera jest bardzo podobne do leczenia alkoholizmu, hazardu i innych uzależnień. Istnieją anonimowi uzależnieni od gier komputerowych, którzy regularnie się spotykają i tworzą tzw. grupę samopomocową, aby móc się wzajemnie wspierać w wychodzeniu z nałogu. Najtrudniejszy jest pierwszy etap, bowiem z początku chory nie chce przyznać się przed sobą i otoczeniem do swojego problemu i go wypiera.
Komputeroholik znajduje mnóstwo argumentów, które mają tłumaczyć jego długi czas spędzany przed ekranem urządzenia.
Uzależnieni od facebooka, instagrama i innych portali społecznościowych twierdzą, że dzięki nim utrzymują wartościowe kontakty i wciąż poznają ciekawych ludzi. Najczęściej są to osoby, które dzięki dostępowi do sieci nie czują się tak samotnie, jak w realnym świecie.
Nałóg grania w gry komputerowe też znajduje swoje uzasadnienia – np. nauka języków obcych dzięki graniu, poznawanie innych graczy itp.
Jeśli Ty , lub ktoś tobie bliski, uzależniony od gier komputerowych uświadomi sobie swój problem, w pierwszej kolejności powinien udać się do psychologa. Leczenie polega na nauce umiejętnego korzystania z sieci, prowadzeniu dziennika korzystania z komputera i uświadamianiu sobie mechanizmów, które kierują osobami spędzającymi nadmiernie dużo czasu przed ekranem urządzenia.
Opracowanie M. Kulczyk